Depresyon her ne kadar bireyi ilgilendiren bir psikolojik rahatsızlık gibi görünse de sistemik bakış açısı depresyonu ele alırken ‘aileye’ bakmanın son derece önemli olduğunu vurgular. Çocuklarda görülen depresif semptomlar aile içindeki olaylara veya sıkıntılara adapte olamadıklarının bir göstergesidir.
Çocukluk ya da ergenlik çağında bulunan ve depresyon teşhisi alan bir çocuğunuz varsa şunları göz önünde bulundurmalısınız;
- Çocuğunuzdaki depresif duygulanım tek başına değil ilişkisel boyutta değerlendirilmelidir. Yani çocuğunuzun içinde bulunduğu durum aile içindeki ilişki ya da iletişim biçimlerinin bir parçasıdır. Örneğin çocuğunuz sizi korumak ya da kontrol etmek ya da sizden daha fazla ilgi görmek için bu şekilde davranıyor olabilir.
- Aile içindeki fonksiyonel olmayan bu ilişki örüntüsü çocuğunuzun depresif davranışlarını ayakta tutmaktadır.
- Aynı şekilde aile üyelerinin çocuğa verdiği tepkiler çocuğun depresif düşünce ve davranışlarının devam etmesini sağlar. Örneğin anne babanın çocuğa gösterdiği tepki, çocuktaki sorunlu davranışı ayakta tutar. Bunun devam ettiğini gören anne baba farkında olmadan aynı şekilde davranmaya devam eder. Bu da bir kısır döngüye yol açar.
- Çocuğunuzun gösterdiği semptomların hangi durum / ilişkilerde azalıp hangilerinde arttığına dikkat edilmesi gerekir.
Aile içinde oluşan diğer dinamiklere bakarsak;
- Çocukta depresif semptomlar gelişmesi aile için bir stres faktörüdür. Aile bu duruma iki türlü yanıt verir. Ya eleştiren ve sabırsız bir tavır alır ya da çocuğa sempati gösteren ve aşırı koruyucu davranan bir duruş sergiler.
- Bahsettiğimiz kısır döngü zaman içinde iyice kemikleşip kırılamaz hale gelebilir. Örneğin aile çocuğun depresif davranışları karşısında ona daha fazla yoğunlaşırsa çocuk da bu davranışları artıracaktır. Çocuğun depresif davranışlarının artışı ailede ‘dikkat çekmek istiyor’ düşüncesiyle tepkiye yol açacaktır. Ailenin tepki gösterdiğini gören çocuk depresif semptomlarını iyice artıracaktır.
- Ailenin yardımsever, anlayışlı ve özenli bir tavır takınması, zaman içinde depresif davranışlar önemini yitirse bile çocuğa ‘yardıma gerek duyan’ kişi rolü biçilmesine neden olabilir.
- Çocuğun sosyal hayattan kendini geri çekmesi gibi depresif semptomlar ailenin gözünden kaçabilir ya da kişilik özelliği olarak görülebilir. Ancak okul başarısında düşme gibi durumlar aileye problemin varlığını işaret eder.
Sistemik Terapi’de depresif semptomlar gösteren bir çocuğu olan aileye nasıl yaklaşılır?
Sistemik terapi diğer problemlerde olduğu gibi depresyonda da şu görüşü benimsemektedir. Aile içindeki ilişki örüntüsünü değiştirebilirseniz semptom kaybolacaktır.
Terapistiniz ailenizle birlikte şu yönlerde çalışır.
- Ailenin çocuktaki depresyonu sadece bireye bağlı bir faktör olmaktan ziyade sosyal ilişkilerin bir yansıması olarak görebilmesine destek olur.
- Ailenin probleme yönelik farklı bakış açıları kazanmasına çalışır.
- Depresif davranışlara yeni ve farklı anlamlar kazandırmaya yardımcı olur.
- Aile bireylerinin birbirleriyle iletişiminde ve ilişkisinde farklı yollar denemesine destek olunur.
Terapistiniz ailedeki gelişmeleri bilmek isteyecektir (anne baba çatışması, ayrılık, boşanma, kardeşlerle sorunlar, yeni bir kardeş gelmesi, ailenin taşınması, birinin hastalanması ya da vefatı
Ayrıca çeşitli sosyokültürel faktörlerin (maddi sıkıntı, işsizlik vb), kültürel faktörlerin (sosyal bağlardan yoksunluk, ayrımcılığa maruz kalma vb) ve eğitim kurumuyla ilgili sorunların (akran zorbalığı, arkadaşlarla sorunlar, akademik problemler) ne derece rol oynadığını inceleyecektir.
Uzm. Psikolog Merve Yenal Altın